1 października 2016 r. weszła w życie nowa ustawa o efektywności energetycznej (dalej „ustawa o efektywności energetycznej” lub „nowa ustawa”), która uchyliła dotychczasową ustawę o efektywności energetycznej (dalej „stara ustawa”). Nowa ustawa implementuje dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE.
Ustawa o efektywności energetycznej znacząco modyfikuje zasady realizacji obowiązków proefektywnościowych, a także nakłada obowiązek przeprowadzenia audytu energetycznego przedsiębiorstwa na wszystkich dużych przedsiębiorców (nie tylko energetycznych). Niniejszy artykuł stanowi analizę najważniejszych obowiązków, których niedopełnienie może skutkować dotkliwymi sankcjami nakładanymi przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (dalej „Prezes URE”).
Należy zwrócić uwagę na relatywnie szeroki zakres podmiotów objętych nową regulacją. Do pierwszej grupy zaliczamy interesariuszy systemu białych certyfikatów, czyli tzw. podmioty zobowiązane. Kolejną grupę stanowią podmioty obowiązane do przeprowadzenia audytu energetycznego przedsiębiorstwa, czyli tzw. duzi przedsiębiorcy, niezależnie od rodzaju prowadzonej działalności.
Obowiązek przeprowadzenia audytu energetycznego przedsiębiorstwa
Audyt energetyczny przedsiębiorstwa jest procedurą mającą na celu przeprowadzenie szczegółowych i potwierdzonych obliczeń dotyczących proponowanych przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej oraz dostarczenie informacji o potencjalnych oszczędnościach energii.
Obowiązkiem przeprowadzenia audytu energetycznego zostali objęci wszyscy przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (dalej „u.s.d.g.”), z wyjątkiem mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców w rozumieniu art. 104-106 u.s.d.g.
Powyższe, zgodnie z Informacją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr 46/2016, oznacza, że niniejszy obowiązek został nałożony na każdego przedsiębiorcę, który w ciągu dwóch ostatnich latach obrotowych:
-
zatrudniał średniorocznie co najmniej 250 pracowników, lub
-
osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych przekraczający równowartości w złotych 50 mln euro, oraz sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat przekroczyły równowartości w złotych 43 mln euro, przy czym wystarczy wystąpienie jednej z powyższych okoliczności.
Upraszczając, obowiązek przeprowadzenia audytu dotyczy każdego przedsiębiorcy, który w dwóch ostatnich latach obrotowych:
-
zatrudniał średniorocznie co najmniej 250 pracowników, niezależnie od wyników finansowych,
-
osiągnął roczny obrót netto większy niż 50 mln euro, oraz jednocześnie sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat przekroczyły równowartości w złotych 43 mln euro, niezależnie od liczby zatrudnionych pracowników.
Warto wskazać, iż przeliczenia średniorocznego zatrudnienia dokonuje się na pełne etaty i nie uwzględnia się przy tym pracowników:
-
przebywających na urlopach macierzyńskich, ojcowskich, rodzicielskich, wychowawczych oraz urlopach na warunkach urlopu macierzyńskiego,
-
zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego.
W przypadku przedsiębiorcy działającego krócej niż rok, jego przewidywany obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych, a także średnioroczne zatrudnienie oszacowuje się na podstawie danych za ostatni okres, udokumentowany przez przedsiębiorcę.
Nowa ustawa nie reguluje kwestii realizacji obowiązku w ramach grupy kapitałowej. Oznacza to, że w takiej sytuacji istnieje ryzyko, iż wszystkie spółki z grupy spełniające jedną z powyżej wskazanych przesłanek będę musiały przeprowadzić audyt. Oczywiście w takim przypadku zaleca się ustalenie zakresu realizacji obowiązku z przedstawicielami Urzędu Regulacji Energetyki.
Należy ponadto wskazać, iż obowiązek przeprowadzenia audytu nie dotyczy przedsiębiorcy, który posiada:
-
system zarządzania energią określony w Polskiej Normie dotyczącej systemów zarządzania energią, wymagań i zaleceń użytkowania lub
-
system zarządzania środowiskowego, jeżeli w ramach tych systemów przeprowadzono audyt energetyczny przedsiębiorstwa.
Audyt energetyczny przedsiębiorstwa powinien być przeprowadzony przez:
-
podmiot niezależny od audytowanego przedsiębiorcy, posiadający wiedzę oraz doświadczenie zawodowe w przeprowadzaniu tego rodzaju audytu,
-
eksperta audytowanego przedsiębiorcy, jeżeli nie jest on bezpośrednio zaangażowany w audytowaną działalność tego przedsiębiorcy.
Pierwszy audyt należy przeprowadzić w ciągu 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do dnia 30 września 2017 r. a następnie zawiadomić Prezesa URE o przeprowadzonym audycie w terminie 30 dni od dnia jego przeprowadzenia. Następne audyty przeprowadza się co 4 lata.
Czas realizacji audytu zależy od oczekiwań przedsiębiorcy oraz prowadzonej przez niego ewidencji danych dotyczących m.in. zużycia energii, i może zająć nawet kilka miesięcy. Natomiast zaniechanie przeprowadzenia audytu może skutkować karą pieniężną wymierzaną przez Prezesa URE w wysokości do 5% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Dlatego duzi przedsiębiorcy, którzy nie przystąpili do tej pory do realizacji tego obowiązku nie powinni dłużej odsuwać go w czasie.
System białych certyfikatów
Zgodnie z art. 14 nowej ustawy podmioty zobowiązane mają obowiązek uzyskać w każdym roku oszczędność energii finalnej w wysokości 1,5% - w zależności od podmiotu zobowiązanego, odpowiednio od ilości sprzedanej, zakupionej energii, ciepła, gazu, ewentualnie ilości gazu sprowadzonego w ramach nabycia wewnątrzwspólnotowego lub importu, z uwzględnieniem pomniejszeń, o których stanowi ustawa.
Do grupy podmiotów zobowiązanych należą:
-
przedsiębiorstwa energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania lub obrotu energią elektryczną, ciepłem, czy gazem, oraz sprzedaży tej energii, ciepła, gazu odbiorcom końcowym,
-
odbiorcy końcowi będący członkami giełdy lub członkami rynku regulowanego, w odniesieniu do transakcji zawieranych we własnym imieniu,
-
odbiorcy końcowi będący członkami giełdowej izby rozrachunkowej w odniesieniu do transakcji zawieranych poza giełdą towarową lub rynkiem regulowanym we własnym imieniu,
-
odbiorcy końcowi sprowadzający gaz ziemny w ramach nabycia wewnątrzwspólnotowego lub importu, w odniesieniu do ilości tego gazu zużytego na własny użytek,
-
towarowe domy maklerskie lub domy maklerskie w odniesieniu do transakcji realizowanych na giełdzie towarowej lub na rynku regulowanym, na zlecenie odbiorców końcowych.
Na gruncie nowej ustawy, realizacja obowiązku uzyskania oszczędności energii może nastąpić poprzez:
-
realizację przedsięwzięcia lub przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej u odbiorcy końcowego,
-
uzyskanie i przedstawienie do umorzenia Prezesowi URE świadectw efektywności energetycznej,
-
uiszczenie opłaty zastępczej w zakresie i proporcji odpowiadającej ustawie.
Nowa ustawa definiuje przedsięwzięcie służące poprawie efektywności energetycznej jako „(…) działanie polegające na wprowadzeniu zmian lub usprawnień w obiekcie, w urządzeniu technicznym lub w instalacji, w wyniku których uzyskuje się oszczędność energii”. Szczegółowy wykaz takich przedsięwzięć został wskazany w obwieszczeniu Ministra Energii w sprawie szczegółowego wykazu przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej.
Realizacja obowiązku może nastąpić również poprzez uzyskanie i przedstawienie do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej, które jest potwierdzeniem planowanej do zaoszczędzenia ilości energii finalnej wynikającej z przedsięwzięcia lub przedsięwzięć tego samego rodzaju służących poprawie efektywności energetycznej.
Natomiast zgodnie z treścią art. 11 nowej ustawy tzw. biały obowiązek może zostać także zrealizowany poprzez uiszczenie opłaty zastępczej w zakresie:
-
30 % tego obowiązku za 2016 r.,
-
20 % tego obowiązku za 2017 r.,
-
10 % tego obowiązku za 2018 r.
Za lata 2016, 2017 i 2018 opłata zastępcza może być wniesiona w zakresie wyższym niż powyżej wskazany, jeżeli podmiot zobowiązany wykaże, że w roku kalendarzowym, którego dotyczy obowiązek, składał - w transakcjach sesyjnych - zlecenia kupna praw majątkowych wynikających ze świadectw efektywności energetycznej, lecz z powodu
-
niewystarczającej liczby ofert sprzedaży tych praw, lub
-
gdy oferowana cena tych praw była wyższa niż jednostkowa opłata zastępcza,
-
nie nabył praw na sześciu sesjach w ciągu roku kalendarzowego, którego dotyczy obowiązek.
Warto wskazać, że brak realizacji opisanego powyżej obowiązku może skutkować karą nakładaną przez Prezesa URE w wysokości do 10% przychodu ukaranego podmiotu zobowiązanego, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Dlatego też podmioty zobowiązane powinny zachować należytą staranności przy dopełnieniu wszelkich formalności związanych z realizacją niniejszego obowiązku.
Możliwość uzyskania białych certyfikatów za zrealizowane przedsięwzięcia
Istotną kwestią jest również możliwość uzyskania świadectw efektywności energetycznej za realizację przedsięwzięć służących efektywności energetycznej, zakończonych przed dniem 1 października 2016 r., ale nie wcześniej niż przed dniem 1 stycznia 2014 r., dla których nie wydano dotychczas żadnych świadectw efektywności energetycznej (art. 57 ust. 2 nowej ustawy).
Świadectwa takie wydawane są przez Prezesa URE na wniosek podmiotu u którego zrealizowano przedsięwzięcie albo podmiotu upoważnionego (posiadającego stosowne pełnomocnictwo). Wniosek o wydanie świadectwa należy złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, tj. od dnia 1 października 2016 r. Do wniosku należy dołączyć audyt efektywności energetycznej.
Świadectwa wydane w ten sposób muszą zostać umorzone do dnia 30 czerwca roku następującego po roku, którego dotyczy obowiązek, co oznacza że świadectwo wydane w 2017 r., może być uwzględnione przy rozliczeniu wykonania obowiązku jedynie za rok 2017 r., natomiast powinno zostać umorzone do dnia 30 czerwca 2018 r.
Co za tym idzie, podmioty które zrealizowały przedmiotowe przedsięwzięcia we wskazanym terminie oraz nie uzyskały z tego tytułu dotychczas żadnych świadectw efektywności energetycznej, są uprawnione do wystąpienia do Prezesa URE o ich wydanie na gruncie nowej ustawy.
Autorzy:
Dominik Strzałkowski, Radca prawny, Partner
Milena Kazanowska-Kędzierska, Associate
Paweł Michałek, Junior Associate