Dnia 1 czerwca 2017 r. Senat przyjął ustawę z dnia 25 maja 2017 r. o zmianie ustawy Prawo geologiczne i górnicze (dalej: Nowelizacja). Zmiana ustawy ma na celu wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/30/UE z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa działalności związanej ze złożami ropy naftowej i gazu ziemnego na obszarach morskich oraz zmiany dyrektywy 2004/35/WE (Dz. Urz. UE L 178 z 28.06.2013, str. 66) [dalej: Dyrektywa].
Powyższa Dyrektywa konstytuuje wymagania mające na celu ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnej awarii podczas prowadzenia działalności poszukiwawczej, rozpoznawczej i wydobywczej dla złóż węglowodorów w granicach obszarów morskich poprzez zastosowanie mechanizmów zapewniających ochronę środowiska naturalnego oraz poprawę bezpieczeństwa prowadzonej działalności.
Nowelizacja zapewnia wdrożenie Dyrektywy poprzez wzmocnienie i uzupełnienie obecnie obowiązujących przepisów o rozwiązania służące ograniczeniu ryzyka wystąpienia poważnych awarii i ich ewentualnych skutków dla środowiska, związanych z działalnością polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu węglowodorów w granicach obszarów morskich RP.
Zdaniem projektodawców Nowelizacji, obowiązujące dotychczas przepisy nie uwzględniają w sposób wystarczający specyfiki działalności prowadzonej na obszarach morskich i związanych z nią zagrożeń, w szczególności nie wymagają od przedsiębiorcy prowadzącego taką działalność zapewnienia wewnętrznych systemów zapobiegania niebezpiecznym zdarzeniom związanym z tą działalnością i reagowania na nie. W ich ocenie również dotychczasowy system nadzoru nad działalnością zakładów górniczych nie przewiduje rozwiązań w pełni uwzględniających specyfikę działalności w obszarach morskich.
Obowiązki nałożone na przedsiębiorców
Zmiana przepisów nakłada nowe obowiązki na przedsiębiorców podejmujących i prowadzących działalność polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu węglowodorów ze złóż w obszarach morskich oraz na organy zajmujące się koncesjonowaniem i nadzorowaniem tej działalności. Nowelizacja wprowadza:
- kryteria oceny oferty składanej w postępowaniu przetargowym dotyczącym udzielenia koncesji na obszarach morskich m.in. uwzględniające ryzyko i zagrożenia prowadzenia ww. działalności, zdolności finansowe do pokrycia zobowiązań, jakie mogą potencjalnie wyniknąć z tej działalności oraz doświadczenie podmiotu ubiegającego się o koncesję w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska, w tym również w odniesieniu do poważnych awarii;
- obowiązkowe zabezpieczenie roszczeń mogących potencjalnie wyniknąć z działalności polegającej na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu węglowodorów w granicach obszarów morskich RP;
- obowiązek przedsiębiorcy do ustanowienia zabezpieczenia po wydaniu decyzji zatwierdzającej plan ruchu zakładu górniczego, ale nie później niż przed przystąpieniem do jego realizacji;
- niezbędną treść planu ruchu zakładu górniczego uzupełnioną o analizę poważnych zagrożeń dla zakładu górniczego oraz analizę skuteczności reagowania w przypadku wycieku ropy naftowej oraz polityki korporacyjnej w zakresie zapobiegania wypadkom oraz niebezpiecznym zdarzeniom;
- obowiązek przedsiębiorcy konsultowania analizy poważnych zagrożeń dla zakładu górniczego z przedstawicielami pracowników tego zakładu oraz do okresowego, dokonywanego nie rzadziej niż co 5 lat, przeglądu analizy poważnych zagrożeń;
- nowe kompetencje organów nadzoru górniczego polegające na możliwości nakazania w drodze postanowienia wykonania przeglądu analizy poważnych zagrożeń dla zakładu górniczego oraz nakazania w drodze decyzji dokonania niezbędnych zmian w planie ruchu zakładu górniczego;
- obowiązek ustanowienia i wdrożenia przez przedsiębiorcę systemu niezależnej weryfikacji dokonywanej przez niezależnego rzeczoznawcę do spraw ruchu zakładu górniczego oraz systemu umożliwiającego gromadzenie i zapisywanie danych technicznych dotyczących działalności prowadzonej przez przedsiębiorcę w granicach obszarów morskich RP;
- obowiązek kierownika ruchu zakładu górniczego do bieżącego (co 7 dni) i systematycznego przekazywania organowi nadzoru górniczego sprawozdań z realizacji planu ruchu zakładu górniczego;
- możliwość anonimowego zgłaszania organom nadzoru górniczego oraz Prezesowi Wyższego Urzędu Górniczego problemów dotyczących bezpieczeństwa i środowiska związanych z działalnością w obszarach morskich.
Z wprowadzeniem określonych obowiązków skorelowane jest także wprowadzenie sankcji za niewykonywanie lub nienależyte wykonywanie obowiązków. Niedopełnienie przez przedsiębiorców oraz kierowników ruchu zakładu górniczego obowiązków wprowadzonych Nowelizacją podlegać będzie karze finansowej w wysokości do 3% przychodu ukaranego podmiotu osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym.
Przepisy przejściowe
Zgodnie z art. 8 Nowelizacji zasadą generalną jest stosowanie przepisów dotychczasowych do postępowań dotyczących działalności prowadzonej w granicach obszarów morskich RP, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie zmian ustawy.
Od powyższej zasady przewidziano również wyjątki. Przepisy Nowelizacji nie będą miały zastosowania do:
1) postępowań prowadzonych na podstawie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy;
2) przestrzeni objętych ogłoszeniem organu koncesyjnego o planowanym wszczęciu postępowania przetargowego, opublikowanym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
Ustawodawca postanowił jednak nałożyć na przedsiębiorców już prowadzących działalność polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu lub wydobywaniu węglowodorów ze złóż w granicach obszarów morskich RP, obowiązek jej dostosowania do wymogów określonych Nowelizacją, w szczególności ustanowienia zabezpieczenia roszczeń mogących powstać wskutek wykonywania tej działalności oraz uzupełnienia planów ruchu zakładu górniczego. Termin na realizację nałożonych obowiązków został odroczony w czasie do dnia 19 lipca 2018 r.